Npसामाजिक सुरक्षा
|
झोलुङ्गे पुल क्षेत्रगत कार्यक्रममा सामाजिक सुरक्षाका क्षेत्रहरु
स्थानीय सरकार संचालन ऐन २०७४,नेपालको संविधान २०७२ एकल अधिकार यस्तो निर्माण कार्यमा निर्णय गर्नुभन्दा अगाडि स्थानीय निकायले सम्भावित सामाजिक तथा वातावरणीय प्रभाव, त्यस स्थानमा वसोवास गर्ने जनताहरुमा पर्नसक्ने प्रभाव तथा स्थानीय समुदायको ईच्छा विपरितको वसाई सराई निम्त्याउन सक्ने अवस्थालाई सम्वोधन गरिनुपर्ने पक्ष र सोको सुरक्षाको सुनिश्चित गर्नुपर्दछ ।
मानव श्रममा आधारित, वातावरण सुहाउँदो तथा सहभागितात्मक यो अवधारणा धेरै वर्षको अनुभव पश्चात नेपालको हिमाल, पहाड, तराई क्षेत्रमा ग्रामीण पूर्वाधार संरचना निर्माणका लागि प्राविधिक, वातावरणीय र सामाजिक रुपमा उपयुक्त विधिको रुपमा विकास भएको छ । यति हुँदाहुँदै पनि विद्यमान गरिवी र सामाजिक तथा आर्थिक असमानता न्यूनिकरणको प्रयाशमा यस विधिले निरन्तर रुपमा चुनौतिहरु व्यहोर्दै आईरहेको छ । तर लगानी गर्नुभन्दा अगाडि स्थानीय समुदायलाई उनीहरुमाथि पर्नसक्ने सम्भावित सामाजिक तथा वातावरणीय प्रभाव, त्यहाँ वसोवास गर्ने समुदायको अधिकार र स्थानीय समुदायको ईच्छा विपरितको वसाई सराईमा पर्नसक्ने प्रभाववाट सुरक्षित गरिनुपर्ने पक्षको सुनिश्चित गर्नु जरुरी हुन्छ र यसलाई नै सामाजिक सुरक्षा भनिन्छ ।
१.१ वातावरणीय प्रभाव सम्वन्धी सुरक्षा
परियोजना कार्यान्वयनवाट पर्नसक्ने वातावरणीय प्रभाव तथा यसको समाधान वा न्यूनिकरणका लागि आवश्यक उपायहरुको पहिचान परियोजनाले गर्नुपर्दछ । झोलुङ्गे पुल धेरै सीमित क्षेत्रफल (५०–२००० वर्ग मी.) मा निर्माण गरिने हुँदा वातावरण सुरक्षा ऐन २०५५ र वातावरण सुरक्षा नियमावली २०५५ मुताविक वातावरणीय प्रभाव अध्ययन (Environment Impact Assessment - EIA) तथा प्रारम्भिक वातावरणीय प्रभाव अध्ययन (Initial Environment Impact Assessment - IEE) गरिने जरुरी हुँदैन ।
सम्भावित वातावरणीय प्रभाववाट सुरक्षित हिसावले झोलुङ्गे पुल निर्माण गर्दा अवलम्वन गरिंंदै आएका केहि वातावरणीय पक्षहरु यस प्रकार रहेका छन् ः
१.२ जोखिमयुक्त / सम्वेदनशील समूहलाई पर्ने प्रभाव सम्वन्धी सुरक्षा
जोखिमयुक्त / सम्वेदनशील समूह अन्तर्गत त्यहाँ वसोवास गर्ने जनता, दलित, अति विपन्न जनता, एकल महिला अथवा महिला घरमुली, उपेक्षित वर्ग आदि पर्दछन् । यी वर्ग उनीहरुको स्थानीय वातावरणमा आउने कुनै पनि नयाँ परिवर्तनवाट धेरै प्रभावित 
हुन्छन् । झोलुङ्गे पुल परियोजनामा यस्ता समुदायमा पर्नसक्ने सम्भावित प्रभाव र सोको सम्वोधनका लागि अपनाइने अवधारणा तथा श्रोत अध्ययन र पहिचान गरिन्छ । यसका केहि उदाहरणहरु तल दिइएका छन् ः
१.३ ईच्छा विपरित वसाई सराईको सुरक्षा
सबै झोलुङ्गे पुल निर्माणमा स्थानीय समुदायको ईच्छा विपरितको वसाई सराई मुख्य समस्याको रुपमा नहुन सक्छ किनभने झोलुङ्गे पुलको संरचनाले तुलनात्मक रुपमा कम क्षेत्रफल ओगट्छ र यसले प्रभाव पार्ने क्षेत्र सीमित हुन्छ । तथापि यसको प्रभाववाट सम्भावित वसाई सराईमा पर्नसक्ने असर कम गर्न निम्नानुसारका पक्षहरुमा ध्यान ध्यान दिईन्छ ।
 १.४ राष्ट्रिय स्तरका कानून तथा नियमावलीसँग सामाजिक सुरक्षाको तादात्म्यताझोलुङ्गे पुल क्षेत्रगत अवधारणा अन्तर्गत पर्ने मुख्य दस्तावेजहरुमा स्थानीय पूर्वाधार विकास नीति २०६१ र झोलुङ्गे पुल रणनीति २०६३ पर्दछन् । यसमा स्थानीय पूर्वाधार विकास तथा कृषि सडक विभाग, संघीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालयवाट अनुमोदित १८ म्यानुअलहरु पर्दछन् ।
यसका अतिरिक्त नेपालमा झोलुङ्गे पुल निर्माण प्रक्रियामा अवलम्वन गरिंदै आएका अन्य धेरै ऐन तथा नियमावलीहरु छन्, जुन यसप्रकार छन् ः
|
